Đừng mất cảnh giác

by **Admin** Tue Nov 03, 2009 5:10 am

Đôi lúc gặp những từ quá quen thuộc, người ta dễ gán cho chúng cái nghĩa đã nghĩ trong đầu và… không hiểu gì cả. Trong một bộ phim, khi hai nhân vật chính hỏi nhau: “Do you work out?” “Oh, no. I don’t have time” - phụ đề tiếng Việt đã dịch sai thành: “Cô có làm việc bên ngoài không?”

Thật ra, work out ở đây là tập thể dục, loại tập bài bản, có dụng cụ đàng hoàng.
Với các bài báo thời sự cũng vậy, nếu mất cảnh giác, chúng ta sẽ dễ hiểu nhầm khi “coi thường” các từ dễ. Trong bản tin của Bloomberg vào cuối tuần trước kể về chuyện một nhân viên giao dịch hàng hóa của Citigroup làm mất của ngân hàng này đến 20 triệu đô la đã viết: “At one point in December, 2002, she had $373 million in open positions”. Cả open lẫn position là từ quen thuộc nhưng khi dùng chung, chúng là từ chuyên môn trong giao dịch kỳ hạn. Nói ngắn gọn, khi dự báo giá thép sẽ giảm, mà chúng ta lại không có thép để buôn kiếm lời, chúng ta có thể vay thép, bán ra thị trường, đợi đến khi giá thép giảm thật sự, lấy tiền mua thép, trả lại cho chỗ cho vay, bỏ túi khoản chênh lệch. Như thế gọi là duy trì một vị thế “short position”. Vị thế ngược lại là “long position”. Các công ty giao dịch theo kiểu này thường phải giữ thế thủ - cứ có một short position thì phải kèm một long position để bù qua sớt lại - ai liều thì không cần bảo hiểm theo kiểu này, gọi là “open position”, tức là để hở sườn - Any deal which has not been offset or reversed by an equal and opposite deal.
Thật ra, ngay cả khi các từ dễ không được dùng theo nghĩa chuyên ngành, nó cũng có thể có nghĩa đặc biệt. Tờ Economist khi bình luận về cuộc đua giành chức thống đốc bang California sắp tới đã viết: “Arnold Schwarzenegger knows how to work a crowd”. Nếu không chắc nghĩa của từ work trong câu này, chúng ta nên tra từ điển và sẽ thấy work còn có nghĩa to excite, to provoke - “The rock musician worked the crowd of young girls into a frenzy”. Bài này khi kể về cựu diễn viên điện ảnh cơ bắp Arnold nay là Thống đốc bang California còn có câu “… where he used to pump iron”. Pump là từ dễ, iron cũng là từ dễ - nếu lơ đãng, chúng ta sẽ mất cơ hội học cụm từ to pump iron là cử tạ, tập tạ.
Một bài khác, giới thiệu cuốn sách mới của nhà kinh tế được giải Nobel, Joseph Stiglitz, cuốn Making Globalisation Work có tựa đề: “Joe has another go”. Joe là cách gọi thân mật; has another go là has another attempt - vì trước đó ông đã viết một cuốn khác về toàn cầu hóa. Đôi lúc, người ta dùng từ dễ, hóa ra lại làm khó nhiều người vì đã lỡ quen với từ khó. Như trong bài này có câu: The book also discusses patents, which encourage “me-too” drugs… Có lẽ nếu dùng generic drugs (loại thuốc Tây dùng cùng công thức như thuốc có bản quyền nhưng giá rẻ hơn), nhiều người sẽ thấy dễ hiểu hơn!
Cũng có lúc, từ dùng vẫn nằm trong nghĩa quen thuộc nhưng hàm ý khác nên gây khó cho người đọc. “One study - conducted in Sweden, of all places - showed that female medical-research scientists had to be twice as good as men to win research grants”. Places ở trong câu này vẫn mang nghĩa nơi chốn nhưng ý tác giả nói - Thụy Điển là nơi được tiếng tôn trọng quyền bình đẳng nam nữ nhất mà hóa ra lại như thế này. Hay câu này, trong một bài nói về chuyện cấm sử dụng điện thoại di động trên máy bay: “On most flights a few mobile phones are left on by mistate, so if they were really dangerous we would not allow them on board at all, if you think about it”. Cụm từ if you think about it nên hiểu “cứ nghĩ mà xem”.
Cuối cùng, từ dễ hóa ra khó khi tác giả… chơi chữ. Tờ Fortune tuần trước có bài mang tựa đề: “Shaving the environment” - rất dễ tạo ấn tượng báo in sai chính tả. Hóa ra đây là chuyện xảy ra ở Philippines, nơi vừa xảy ra một vụ tràn dầu. Để cứu môi trường, Chính phủ Philippines kêu gọi người dân hiến tóc để làm thiết bị hút dầu theo kiểu thủ công - vì thế mới có chuyện “cạo đầu để cứu môi trường”. Một tựa khác “Good night and good luck” hoàn toàn không có từ nào khó cả nhưng tác giả dùng kỹ thuật liên tưởng. “Good night and good luck” là tên một bộ phim được đề cử sáu giải Oscar kể về cuộc đối đầu giữa nhà báo truyền hình Edward Murrow và Thượng nghị sĩ Joseph McCarthy vào những năm 1950. Nay bài báo dùng lại tít này để kể về chuyện hãng truyền hình CBS cử Katie Couric làm người dẫn chương trình thời sự buổi tối với mức lương 15 triệu đô la mỗi năm với liên tưởng hy vọng Couric cũng thành công như Murrow ngày nào.